Η Ζωοπηγή βρίσκεται στη γεωγραφική
περιφέρεια Πιτσιλιάς της επαρχίας Λεμεσού 24 χιλιόμετρα
βόρεια της πόλης της Λεμεσού. Είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο
885 μέτρων. Το τραχύ βουνίσιο τοπίο της περιοχής που είναι
διαμελισμένο από τους παραποτάμους του ποταμού Γερμασόγειας
και του ποταμού Λιμνάτη (Ξυλούρικος), οι στενές και βαθιές
κοιλάδες και οι απότομες πλαγιές των γύρω βουνών δίδουν
ένα μοναδικό θέαμα.
Όψη της κοινότητας
Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα
670 χιλιοστόμετρα και στη περιοχή του καλλιεργούνται αμπέλια
με οινοποιήσιμες ποικιλίες (Ξυνηστέρι και ντόπιο μαύρο
και όφθαμλο), ελιές, αμυγδαλιές, λαχανικά και φρουτόδεντρα.
Από το Ξυνηστέρι και το ντόπιο μαύρο παράγεται από αρχαιοτάτων
χρόνων το γλυκό κρασί της Κύπρου (Νάμα) το οποίον αργότερα,
την περιοχή των Σταυροφοριών ονομάστηκε Κουμανταρία. Η
Ζωοπηγή περιλαμβάνεται στο σχέδιο ενιαίας αγροτικής ανάπτυξης
Πιτσιλιάς και έχει ωφεληθεί με την κατασκευή εγγειοβελτιωτικών
έργων και τη βελτίωση των αγροτικών δρόμων.
Αμπέλια
Η κοινότητα βρίσκεται κτισμένη επί του κυρίου δρόμου
Λεμεσού - Αγρού και συνδέεται με το χωριό Κάτω Μύλος στα
βόρεια, με το χωριό Άγιος Θεόδωρος στα βορειοανατολικά,
στα νότια με τα χωριά Καλό Χωριό και Λουβαρά και στα ανατολικά
με το χωρίο Άγιος Μάμας.
Το χωριό, όπως και όλα τα χωριά της Πιτσιλιάς γνώρισε
μεγάλες αυξομειώσεις του πληθυσμού του. Οι κάτοικοι της
Ζωοπηγής το 1881 ανέρχονταν στους 172 για να αυξηθούν
στους 215 το 1891. Το 1901 μειώθηκαν στους 212 για να
αυξηθούν και πάλι στους 254 το 1911. Το 1946 οι κάτοικοι
αυξήθηκαν στους 307 για να μειωθούν στους 265 το 1960.
Το 1976 μειώθηκαν στους 261 και στους 214 το 1982. Στην
απογραφή του 2001 οι κάτοικοι ανέρχονταν στους 198.
Παλιό Δημοτικό Σχολείο
Ο οικισμός δεν είναι συμπαγής λόγω του διαμελισμού της
περιοχής. Τα περισσότερα σπίτια είναι κτισμένα με πέτρα
της περιοχής και διατηρούν σε μεγάλο βαθμό τη λαϊκή παραδοσιακή
αρχιτεκτονική τους με τις κεραμιδένιες στέγες, τα γραφικά
ανώγια, τις μικρές αυλές, τους ψηλούς αυλόγυρους και τις
κληματαριές.
Κατά τον Νέαρχο Κληρίδη η Ζωοπηγή είναι από τα νεώτερα
κυπριακά χωριά και δημιουργήθηκε κατά την εποχή της βενετικής
κατοχής της Κύπρου. Υπήρχε κατά το δεύτερο μισό του 16ου
αιώνα και βρίσκεται σημειωμένη στον χάρτη του Ορτέλιους
του 1573 με την ονομασία Zopy.
Στον ίδιο χάρτη είναι σημειωμένος και ο κοντινός προς
την Ζωοπηγή οικισμός Ορόγγου που σήμερα δεν υπάρχει. Η
Ορόγγου ήταν προγενέστερος οικισμός και πιστεύεται ότι
από το χωριό αυτό μετακινήθηκαν σταδιακά οι κάτοικοι του
που έκτισαν σπίτια μερικά χιλιόμετρα βορειοδυτικότερα
και δημιούργησαν ένα νέο χωριό, την Ζωοπηγή. Η Ορόγγου
υπήρχε μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα οπότε και εγκαταλείφθηκε
εντελώς με την μετακόμιση και των τελευταίων κατοίκων
του στη Ζωοπηγή και στο Καλό Χωριό.
Είναι άγνωστη η αιτία της μετακίνησης των κατοίκων της
Ορόγγου και η δημιουργία της Ζωοπηγής. Πιο πιθανό φαίνεται
να ήταν η ύπαρξη νερού και πιο εύφορη γης στη περιοχή
του νέου χωριού.
Η ύπαρξη ρυακιού ή πηγής με νερό για τα ζώα, στη Ζωοπηγή
δεν φαίνεται να είναι η αιτία της ονομασίας του χωριού.
Φαίνεται σωστότερο ότι το χωριό είχε αρχικά ονομαστεί
Ζωοδόχος Πηγή που αργότερα με την ένωση των δύο αυτών
λέξεων σε μια, χάριν συντομίας, επικράτησε να λέγεται
Ζωοπηγή. Η εξήγηση αυτή ενισχύεται και από το γεγονός
ότι η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Ζωοδόχο
Πηγή.
Εκκλησία Ζωοδόχου Πηγής
Σύμφωνα με πληροφορίες του Λοϊζου Φιλίππου (Τα ελληνικά
γράμματα εν Κύπρω, Λευκωσία, 1930, σελ. 265) στη Ζωοπηγή
λειτούργησε αλληλοδιδακτικό σχολείο μεταξύ του 1860 και
1865 με πρώτο δάσκαλο τον Στυλιανό Σέργη. Στο αλληλοδιδακτικό
σχολείο της Ζωοπηγής φοιτούσαν και μαθητές από γειτονικά
χωριά. Ο Γκάννις μας δίδει την πληροφορία ότι κατά την
δεκαετία του 1930 το σχολείο της Ζωοπηγής στεγαζόταν σε
παλιά εκκλησία που ήταν αφιερωμένη στην Αγία Μαρίνα.
Εκκλησία Αγίας Μαρίνας
Στη Ζωοπηγή βρισκόταν στις 30 Δεκεμβρίου 1956 μαζί με
τους άντρες του ο ήρωας του απελευθερωτικού αγώνα της
ΕΟΚΑ Γρηγόρης Αυξεντίου, όπου και παγιδεύτηκε μετά από
προδοσία. Πυροβολώντας κατόρθωσε να διαφύγει τραυματισμένος
στο πόδι , ενώ ένας από τους άντρες του ο Μιχαήλ Γιωργαλλάς
σκοτώθηκε στη Ζωοπηγή.
